ROLA PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH W ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ

Rola programów profilaktycznych w rozwiązywaniu problemów młodzieży gimnazjalnej.

W dzisiejszych czasach, kiedy życie stawia przed człowiekiem coraz to większe wymagania oraz coraz to więcej problemów, wyborów, które decydują o dalszym losie a nieraz nawet o życiu jednostki, młody człowiek nie zawsze potrafi się w nim odnaleźć a tym bardziej poradzić sobie z problemami, które czekają na niego na każdym kroku.
Ilość samobójstw, agresji, przemocy zarówno tej fizycznej jak i psychicznej a także ilość osób spożywających różnego rodzaju używki z roku na rok wzrasta. Coraz więcej jest również osób, które nie radząc sobie z problemami podejmują się drastycznych metod ich rozwiązywania, o czym możemy się przekonać oglądając każdego dnia wiadomości.
Zjawiska te są znane od bardzo dawna a ostatnio nawet coraz więcej się o nich mówi nie tylko pomiędzy nauczycielami, rodzicami, którzy stają najbliżej tego problemu, ale również w rządzie, którego decyzją sprawdzano stan bezpieczeństwa w gimnazjach w 2006r.

Problemy młodzieży, sposoby ich rozwiązywania a także zapobieganie im staje się w dzisiejszych czasach jednym z głównych przedmiotów rozważań nie tylko w mediach, ale przede wszystkim w szkołach, które tworzą oraz realizują programy profilaktyczne. Jednakże czy programy te, czy też ogólnie mówiąc sama profilaktyka ma sens czy jest skuteczna, czy pomaga młodzieży w podejmowaniu dla nich ważnych decyzji i w ogóle czy jest ona realizowana w szkołach. Jednym słowem można określić, że tak, jest realizowana, jednakże, jeżeli patrzyć z kolei na jej skuteczność można by już tutaj polemizować. Oczywiście można tu mówić, iż w pewnym stopniu jest ona skuteczna, ponieważ o to w niej przecież chodzi, ale niestety jak się okazuje opinie młodzieży na temat jej realizacji oraz skuteczności są bardzo niepokojące, tym bardziej, iż tematy programów profilaktycznych mijają się czasem z prawdziwymi problemami młodzieży, do których należą przede wszystkim problemy emocjonalne (27, 60%) takie jak stres, myśli samobójcze oraz niskie poczucie własnej wartości, problemy interpersonalne 23, 70% czy też problemy rodzinne (19,30%). Problemy te jak się okazuje są jedne z najpowszechniejszych problemów, o czym wiedzą nie tylko sami gimnazjaliści, ale również nauczyciele szkół, a pomimo tego w dalszym ciągu wśród programów profilaktycznych na pierwszym miejscu pojawiają sie tematy związane z uzależnieniami czy też problemami szkolnymi a poczucie własnej wartości, które ma ewidentny związek z problemami emocjonalnymi młodzieży, które jak już wspomniano są jednym z głównych problemów, jakie pojawiają się wśród młodzieży jest realizowany dopiero w trzeciej kolejności. Jest to bardzo niepokojące zjawisko gdyż niskie poczucie własnej wartości nie tylko wywołuje u młodych ludzi poczucie beznadziejności, brak samoakceptacji a także brak pewności siebie, ale prowadzi do ulegania wpływom grup dewiacyjnych bądź też podatności na wpływy mass - mediów czy też do uzależnień, nieprzystosowania społecznego lub myśli i prób samobójczych. Dlatego też sposoby rozwiązywania problemów przez dzisiejszą młodzież są tak niepokojące: samookaleczenia 17, 80% gimnazjalistów, używki 23, 70%, czekanie aż problem sam się rozwiąże 15, 80% młodzieży, myśli samobójcze (32, 95%) z czego 68% to uczniowi klas I-szych.

W realizacji profilaktyki nie bez znaczenia jest również rola nauczyciela a dokładnie niesienie przez niego pomocy uczniom, co w szkolnych programach profilaktycznych staje się jednym z podstawowych elementów profilaktyki a tym samym zadań nauczycieli. Uczniowie gimnazjum to młodzież znajdująca się w okresie dojrzewania. To w tym okresie następuje rozluźnienie więzi z rodzicami, nasilenie ryzykownych zachowań (stosowanie przemocy, zażywanie narkotyków itp.) buntowniczość czy też intensywne zmiany w życiu emocjonalnym. Sytuacje te powodują, iż młody człowiek nie potrafi zaspokoić swoich potrzeb psychologicznych, społecznych, czy też radzić sobie z trudnymi sytuacjami, dlatego tez staje się on jednostką, która w tym okresie najbardziej potrzebuje wsparcia i pomocy w staniu się odpowiedzialnym człowiekiem. Niestety jak się okazuje zdaniem przeszło połowy badanych respondentów uczniowie tego wsparcia nie otrzymują - nauczyciele nie pomagają im w rozwiązywaniu problemów (a przynajmniej nie w takim stopniu, w jakim chcieliby uczniowie) a sytuacje niesienia pomocy zdarzają się bardzo rzadko -tylko 10, 5% gimnazjalistów deklaruje, iż pomoc tą uzyskują, dlatego też tylko 2, 63% uczniów zwraca się po pomoc do nauczyciela - pedagoga. Ciekawe pytanie można by sobie w tym momencie zadać, co jest przyczyną braku niesienia pomocy przez nauczycieli, czyżby nadmierne obciążenie biurokracją albo brak czasu a może brak okazji do porozmawiania, jak twierdzi 25% nauczycieli. To tylko jedne z przyczyn. Przyczynami tymi są również niechęć ze strony niektórych nauczycieli do przyznania się, iż w ogóle widzi się jakiś problem bądź też strach przed agresywnym zachowaniem ucznia, co w konsekwencji powoduje, iż takiego ucznia posyła się do pedagoga szkolnego lub jak już wspomniano udaje się, iż nie ma żadnego problemu. Czasami nawet pojawiają się sytuacje, kiedy nauczyciele mówią, iż „świata się nie zbawi”. Oczywiście sytuacje takie nie są regułą, ale zdarzają się w szkołach. Jednakże pomimo tych niepokojących wyników aż 52, 6% uczniów uczestniczy w zajęciach profilaktycznych a co istotne ocenia je, jako pożyteczne gdyż „skłaniają one do przemyśleń” – a to z kolei świadczy o potrzebie młodzieży uczestniczenia w tego rodzaju zajęciach. Na wynik ten wpłynęła nie tylko forma, ale również sposób prowadzenia zajęć oraz ich częstotliwość, co w konsekwencji spowodowało dość wysokie zaangażowanie młodzieży podczas zajęć. Najważniejszym jednak aspektem przeprowadzonych badań jest to, iż jak się okazuje udział w zajęciach profilaktycznych pomaga w rozwiązywaniu problemów młodzieży, co deklaruje ok. 55% badanych gimnazjalistów. Jednakże, aby profilaktyka była skuteczniejsza i spełniała swoje zadanie w tym zakresie zdaniem gimnazjalistów nauczyciele powinni" wspierać w trudnych chwilach", „przekonywać”, „rozmawiać z uczniami”, „opowiadać o problemach z życia wzięte". Są również jednak i tacy gimnazjaliści, którzy twierdzą, iż nauczyciele nic nie mogą zrobić dopóki nie przywróci się im autorytetu. Pomimo jednak różnych opinii gimnazjalistów na temat profilaktyki aż 55, 3% uczniów uważa, iż w szkole powinien istnieć osobny przedmiot, który uczyłby ich, w jaki sposób radzić sobie z problemami. Niestety aktualne ustawodawstwo nie przewidziało tego rodzaju zajęć a tym samym nie zabezpieczyło w budżecie odpowiednich środków na tego typu edukację i być może nad tym wartałoby się dzisiaj zastanowić - nad wprowadzeniem tegoż przedmiotu do szkół. Oczywiście biorąc pod uwagę całą szkolną profilaktykę można tutaj dyskutować nie tylko o wprowadzeniu nowego przedmiotu do szkół, gdyż wiele do myślenia dają sytuacje niesienia pomocy młodzieży w rozwiązaniu ich problemów przez pedagogów, nauczycieli i ich stosunku do tych problemów a przecież wiadomo, iż dopiero „pracując nad sobą zmieniamy świat na lepszy”. (P. Szczepański)

Podsumowując, w dzisiejszych czasach, kiedy wśród dorosłych pojawiają się problemy takie jak brak pracy, ciągły brak czasu i pieniędzy a także przymus odnoszenia sukcesów, by utrzymać się na stanowisku pracy wśród młodzieży pojawiają się również problemy, które być może dla dorosłego nie są tak ważne i znaczące, ale dla młodego człowieka stanowią one a nieraz nawet decydują o sensie istnienia. Problemy te są różnorodne. Najczęściej dotyczą one jednak sfery emocjonalnej i czasem trudno je zauważyć tym bardziej, iż młodzież rzadko o nich mówi a jeszcze rzadziej sie do nich przyznaje a nie rozwiązanie tych problemów skutkuje poważniejszymi konsekwencjami, które mają wpływ nie tylko na zdrowie, rozwój dziecka, ale przede wszystkim na życie młodego człowieka i jego otoczenie. Dlatego też podejmowanie się realizacji aktywnej profilaktyki w szkołach poprzez zwiększenie zaangażowania pedagogicznego a także być może poprzez szukanie środków finansowych na edukację profilaktyczną jest elementem koniecznym w dzisiejszych czasach tym bardziej, iż profilaktyka jak się okazuje pomaga młodzieży w podejmowaniu dla nich ważnych decyzji a co najważniejsze jak mówią sami gimnazjaliści zajęcia te „skłaniają do przemyśleń”, jednakże nad jej realizacją oraz efektywnością trzeba jeszcze popracować.

mgr Agnieszka Chudzik